Idioot Nederland

Het zijn zware tijden voor de ingewanden. Een onbewaakte blik op het journaal en alweer slaat de zelfgenoegzame grijns van Rutte je tegemoet. Als je pech hebt krijg je die van vriendje Verhagen erbij, en een heleboel ouwejongenskrentenbrood schouderklopperij. M&M. Samen draaien ze een kapitalistische begroting in elkaar waarin zo'n beetje alles kapot bezuinigd wordt dat Nederland nog een beetje een aardig land maakt, en kennelijk scheppen ze daar een groot genoegen in. Ieder voor zich en Wilders voor ons allen – die heeft, in tegenstelling tot M&M, in elk geval nog een ideologie.

Hoe is het in vredesnaam zo ver gekomen dat dit soort griezels, corpsballen en schertsfiguren echt iets te zeggen krijgen over wat er in Nederland gebeurt?

Kort geleden las ik een vermakelijk en verhelderend boekje. Het heet 'Idiot America. How stupidity became a virtue in the Land of the Free'. Het probleem van het populisme beperkt zich bepaald niet tot Nederland. Auteur Charles Pierce analyseert de Amerikaanse cultus van de onderbuik, en stelt vast dat de arena's van media en politiek tegenwoordig worden beheerst door drie Grote Premissen:

1. Iedere theorie is waar als ze maar boeken verkoopt, kijkcijfers genereert of anderszins eenheden verplaatst.
2. Alles kan waar zijn als iemand het maar hard genoeg zegt.
3. Een feit is datgene wat genoeg mensen geloven. Waarheidsgehalte wordt bepaald door hoe fervent ze het geloven.

In Idiot America, en in Idioot Nederland dus ook, is het laatste wat je doet als je iets over een onderwerp wilt weten, naar de mensen gaan die er daadwerkelijk studie van hebben gemaakt. Zulke mensen zijn elitair en er bij voorbaat op uit om je een loer te draaien. Veel liever wordt er daarom voor gekozen te geloven in allerlei willekeurige, halfzachte analyses door hard roepende amateurs, analyses die altijd het prettige voordeel hebben dat eruit komt wat je zelf toch al dacht of vond. Om die reden heeft Martin Bosma net een dik boek uitgebracht onder de kreupele titel 'De schijn-élite van de valse munters'. Alles is waar als je het maar hard genoeg zegt en als het maar verkoopt. Wilders roept al zo lang zo hard over islamisering, en zoveel mensen zijn hem gaan geloven, dat je tegenwoordig zelfs in de meest serieuze media vergeefs zoekt naar de simpele kanttekening dat het hele fenomeen niet bestaat – het is een hersenspinsel, of, zoals de Indonesische ambassadeur scherp had gezien, een angstpsychose. Het is wat dat betreft een zure ironie dat een beweging die zelf integraal drijft op geloofsdogma's (en het woord van de Ene Leider), haar oppositie uitmaakt voor kerk. (En even ironisch natuurlijk dat Wilders, die over Moslims alles mag zeggen, in de hoogste boom klimt zodra een Moslim iets over hem zegt. Geert werd boos op de ambassadeur, Maxime sprong in de bres, en nadat de ambassadeur zijn excuses had gemaakt toonde Geert zich tevreden: 'Hij is tot mijn vreugde flink door het stof gegaan'. Let op de behoefte aan vernedering in die woordkeus; dat zijn de middelen waarmee Geert zich van zijn eigen superioriteit probeert te overtuigen.)

Het gebeurt allemaal onder het mom van democratie en vrijheid. Het aardige van Pierce's boekje is dat hij laat zien hoe figuren als Sarah Palin, die de mond vol hebben over Amerika's oude waarden, de idealen van de Founding Fathers feitelijk met voeten treden. De mannen die de Amerikaanse democratie op poten zetten wisten heel goed wat er nodig was voor het welslagen van dat project: een goed opgeleide, rationeel denkende bevolking die in staat is weloverwogen en verstandig te kiezen op basis van feiten. Maar de populisten, Palin daar en Wilders hier, zetten de feiten als eerste overboord en geven hun kiezers een vrijbrief om datzelfde te doen, of erger, bieden de kiezer als alibi hun zelfbedachte populistische 'feiten' aan, die wat makkelijker te verhapstukken zijn dan de werkelijkheid. Zo is het gekomen dat hele volksstammen tegenwoordig denken dat klimaatverandering een kwestie van geloof is. Of dat als we het tij niet snel keren, Nederland over 20 jaar onder islamitische wetgeving zal vallen. Of dat het met de veiligheid op straat een stuk beter zal worden als we minimumstraffen invoeren, tbs-verlof afschaffen en zoveel mogelijk mensen opsluiten.

Lastig is het allemaal wel. Graag wordt links verweten dat het geen goed antwoord heeft op de populistische beweging. Maar er is geen goed antwoord op zulke gekte. Er zijn maar twee opties. Zelf ook heel hard onzin gaan roepen die goed verkoopt. Of, veel beter, je gezonde verstand bewaren en de feiten voor het voetlicht blijven brengen. Dat laatste helpt natuurlijk evenmin, want getuigt van elitaire minachting voor de populistische kiezer die zich dus alleen maar harder van je afkeert – maar in elk geval blijft je integriteit intact. Verder moeten we dan maar bidden en erop vertrouwen dat al deze idiotie snel over zijn eigen benen struikelt.